Jan van Gilse
1881 - 1944
Een aantal werken van Jan van Gilse is uitgegeven door Donemus en verkrijgbaar in de webshop.
Het Duitse label CPO Records heeft een serie cd’s uitgebracht met orkestwerken van Jan van Gilse, waaronder Eine Lebensmesse.
Portret te koop
In de zomer van 2019 deed muziekwetenschapper Thiemo Wind een vreemde ontdekking. Op de website van een veilinghuis ontdekte hij een portret, geschilderd door Heinrich Martin Krabbé. Thiemo herkende de geportretteerde meteen als Jan van Gilse, componist en medeoprichter van Buma. Het portret bleek door Buma bij een verhuizing verkocht te zijn. Kennelijk hechtte niemand bij Buma enige waarde aan dit erfgoed. Lees het verbijsterende verhaal in De Volkskrant.
Jan Pieter Hendrik van Gilse werd op 11 mei 1881 geboren in Rotterdam. Rond zijn zesde kreeg hij zijn eerste pianolessen en op de middelbare school begon hij te componeren. Op zijn vijftiende ging hij naar het internationaal vermaarde conservatorium van Keulen; vanaf 1902 studeerde hij in Berlijn, waar hij leerling was van onder meer Engelbert Humperdinck.
Zoon Maarten van Gilse vervalst samen met Dio Remiens leeuwtjes op bonkaarten. Ze waren beiden lid van de verzetsgroep Corellistraat 6 en overleefden de oorlog niet. Deze foto werd in 1945 gepubliceerd in De Waarheid.
In 1901 kreeg Van Gilse een prijs van het Beethovenhaus in Bonn voor zijn eerste symfonie. Acht jaar later werd hem de 'Preis der Michael-Beer-Stiftung' toegekend voor zijn symfonie Erhebung. Hierdoor kon hij een jaar lang in Rome studeren. Daarna verhuisde hij met zijn vrouw Ada Hooijer naar München, om in 1916 naar Nederland terug te keren.
Van Gilse zette zich in voor de rechten en belangen van componisten. Hij was in 1911 een van de oprichters van het Genootschap van Nederlandse Componisten (GeNeCo) en betrokken bij de oprichting van het Bureau voor Muzikale Auteursrechten (BUMA) in 1913.
Van 1917 tot 1922 was Van Gilse dirigent van het Utrechts Stedelijk Orkest, waar hij uiteindelijk aftrad wegens een conflict met het bestuur. De aanleiding hiervan was Van Gilses verzoek om Willem Pijper – die in het Utrechts Dagblad zeer negatieve en onaangename recensies over hem schreef – de toegang tot de concerten te ontzeggen. Er was sprake van een heftige persoonlijke vete tussen beide componisten, die ook musicologische/muzikale trekjes had. De Frans-georiënteerde Pijper verweet Van Gilse een te Duitse gezindheid op muziekgebied. Diens laat-romantische stijl is onder meer beïnvloed door Humperdinck, Strauss en Mahler.
Van Gilse woonde vervolgens in Duitsland tot de machtsovername van Hitler in 1933. Tijdens de oorlog raakte hij nauw betrokken bij het verzet; vanaf 1942 moesten hij en zijn vrouw dan ook onderduiken. Hun beide zoons - ook in het verzet - zouden door de Duitsers geëxecuteerd worden. Op 8 september 1944 stierf de componist na een ziekbed van enkele maanden in Oegstgeest.
Diet Scholten
Selectie van werken
Symfonie nr. 1 1901 orkest
Eine Lebensmesse 1904 cantate voor sopraan, alt, tenor, bas, koor en orkest
Thijl 1940 opera
Trio 1928 fluit, viool en altviool
Vier Gedichte von C.F. Meyer 1927 zang en piano
Een complete werkenlijst van Jan van Gilse is te vinden op Forbidden Music Regained.