Paul Seelig

1876 - 1945

Henk Mak van Dijk schreef een boek over Indische componisten en hun muziek in de periode 1898-1945: De Oostenwind waait naar het westen. Op de bijgevoegde cd is ook muziek van Paul Seelig te beluisteren, evenals op de cd 'Herinneringen uit Java' en de cd 'Angin timur gelumbang barat'.

Paul Seelig werd in 1876 in Dortmund geboren. Zijn vader Johann, Duits stafmuzikant, wilde in 1880 zijn geluk beproeven in Indië. Na een periode in Batavia verhuisde het gezin naar Semarang, waar Johann kapelmeester werd en een piano- en muziekzaak begon, de firma J.H. Seelig & Zoon. In 1890 ging Paul cello studeren aan het conservatorium van Leipzig, opgericht door Felix Mendelssohn Bartholdy. Na een gedegen Duitse scholing keerde hij naar Indië terug en vestigde hij zich in Semarang als muziekleraar cello, viool, piano en theorie. In 1895 verhuisde Paul naar het bergplaatsje Salatiga. Van daaruit reisde hij naar het hof van Solo om er muzieklessen te geven. Seelig werd uitgenodigd kapelmeester van het inlands muziekcorps aan dit hof te worden. Het breidde zich onder zijn leiding uit tot het indrukwekkend Solose hoforkest, ook wel Kepatihan-orkest genoemd. Het muziekleven aan het Solose hof wekte Seeligs belangstelling voor zowel westerse als Javaanse en krontjongmuziek. Ook begon hij met het vastleggen van gamelanthema’s in westers notenschrift.

Zijn verdere leven zou Seelig wonen en werken in Bandoeng. Na het overlijden van zijn vader bracht Paul diens muziekhandel tot grote bloei; deze werd een aangename pleisterplaats voor internationaal bekende musici die in Indië op tournee waren. Daarnaast

ontplooide hij zich als Indische componist van naam, dankzij werken waarin hij oosterse en westerse elementen combineerde. Zijn van oorsprong Duitse romantische stijl had allengs plaatsgemaakt voor een eigen stijl, waarin de suggestie van gamelanklanken en de Maleise taal een belangrijke rol speelden. Door het succes van zijn composities kreeg Seelig een aanbieding om in Amerika te dirigeren en zaken te doen. Hij belandde onder meer in Hollywood en schreef daar muziek bij de film <CURS Singapore Sue> (1932), met Gary Grant in zijn eerste rol van matroos. In 1932 klonk zijn werk op de Wiener Festwochen, een ontmoetingsplek voor bekende, veelbelovende componisten en musici. Als enige ‘Aziatische’ componist werd hij daarna opnieuw uitgenodigd stukken voor de Festwochen in te zenden.

In 1936 gingen Seeligs vrouw en dochter voorgoed naar Nederland, waar zijn twee zoons al woonden. Seelig zelf voelde zich zonder zijn gezin steeds minder thuis in Indië, maar wilde zijn goedlopende muziekzaak niet in de steek laten. Zijn belangrijkste werk werd het voltooien van zijn Indische muziekgeschiedenis. Inmiddels was de Tweede Wereldoorlog uitgebroken, waardoor het contact met zijn gezin in Nederland bijna onmogelijk werd. Na de inval van Japan in Indië en de daaropvolgende Japanse bezetting bleef Seelig nog een tijd lang doorwerken, maar hij ontsnapte niet aan internering; in september 1943 werd hij afgevoerd naar een kamp bij Bandoeng. Veel van zijn manuscripten, waaronder de uitgebreide Indische muziekgeschiedenis, uniek foto- en documentatiemateriaal en composities gingen verloren. Vermoedelijk in mei 1945 werd Seelig ernstig ziek getransporteerd naar een burgerkampziekenhuis in Batavia. Het sterftecijfer was er hoog; hij overleed er op 12 juni 1945.

bron: Henk Mak van Dijk

Selectie van werken

Een uitgebreide werkenlijst van Paul Seelig is te vinden op Forbidden Music Regained.